İçindekiler
Haç Çıkarma Nedir?
Haç çıkarma törenleri, Hristiyan Ortodoks inancının bir geleneğidir. Bu geleneğe göre her yıl Hz. İsa’nın doğumu ve vaftiz edilişi 6 Ocak tarihinde kutlanmakta ve “denizden haç çıkarma” töreni gerçekleştirilmektedir.
Geleneksel bayram, aynı zamanda “Işıklar” bayramı olarak bilinmektedir. Ortodoks Rumlarına özgü bir kavram olmamakla birlikte, “Ta Fota” ya da Süryanilerin “Denho günü” olarak isimlendirdiği bayram hakkında farklı açıklamaların da olduğu bilinmektedir.
6 Ocak tarihinde özellikle nehir, göl ve deniz kenarlarında bu seremoninin gerçekleşmesi, Hz. İsa’nın Ürdün Nehri’nde vaftiz edildiği inancından süregelmektedir. Dolayısıyla takvimler 6 Ocak gününü gösterdiğinde Hz. İsa ve vaftiz gününü anmak için cemaat bir nehir kenarına gider ve Hz. İsa’yı temsil eden bir kutsal hacı suya atar. Seremoni gereği hacın sudan çıkarılması gerekir. Cemaat arasından bu iş için gönüllü olan kişiler ise suya girerek birbirleri ile yarışır. Seremoni sonunda kazanan kişi, ruhani lider tarafından ödüllendirilir ve ona altın bir haç verilir. Bu gelenekle birlikte sular da kutsanmış olur.
Haç Çıkarma Törenleri Neden Yapılır?
Haç çıkarma günleri, Hz. İsa’nın doğumu ve vaftiz edilişini anarak yeni yılı karşılama seremonisidir. Bilindiği üzere her çocuk, Hristiyan inancına göre günahkar doğar ve doğumunun ardından ilk ayda vaftiz edilir. Böylece insanlığın günahlarından arındırılır. Yeniden doğar ve “Tanrı’nın Krallığına” katılır, çocuğun ruhsal yaşamı da başlamış olur.
İsa Mesih’i temsil eden bir haç, kilise seremonilerinde su dolu bir kabın içerisine konulur. Ardından, cemaatten İsa Mesih’in sağdıcı olarak seçilen kişi kabı tüm kilise içinde tören yapılarak dolaştırılır ve herkesin bu kaptaki sudan bir miktar alıp evine götürmesiyle tören sonlandırılır.
Rivayete göre aslında Hz.İsa’nın doğum günü olarak kabul edilen 25 Aralık öteki dünyalardan buraya bir yolun açıldığı ve buranın, öteki dünyadan gelen ecinniler tarafından kirletildiği tarihtir. 12 gün boyunca bu durum devam etmiştir ve sonunda Hz. İsa’nın vaftizi ile ecinnilerin tüm lanetinden kurtulunmuştur. Hz. İsa’nın suya girişi; aydınlığı, nuru gökyüzü ve yeryüzüne getirmiştir. Dolayısıyla günümüzde de halen bu inançla yer gök bu şekilde kutsanmaktadır. Bu kutsal günün adına da “Ta Fota” denmiştir.
Rum Ortodoksları ise bu geleneğe “Işıklar” adını vermiştir. İstanbul sahillerinde uzun yıllardan beri yapılan gelenek son yıllarda çeşitli protestolarla karşılaşmış ve dolayısıyla yoğun güvenlik önlemleri ile sürdürülebilmiştir. Üzücüdür ki hem Haliç’in kirlenmesi hem de farklı bir dinin kendi ritüellerini yerini getirmesini istemeyen kimi kesimler dolayısıyla iki sene kesintiye uğramıştır. Haliç’in suları temizlendiği 2003 senesinde törenler yeniden yapılmaya başlansa da Fener Rum Patrikhanesi tarafından yapılması beklenen ancak Balat’ta 50 senedir kesintiye uğramış bir tören söz konusu.
Peki bu protestoların kaynağında ne var?
Törenlerin yeniden başlayabildiği 2003 senesinden iki sene önce aslında gerginliğin çıkış sebebi “Haçın düştüğü yer bizim olur” mantalitesi ile bu ritüellerin yapıldığını iddia eden kişiler ve söylemleri. Bu kişiler, kayıklar ile tören alanına giderek seremoniye katılanları rahatsız ve töreni gasp etmiştir. “Haliç’ten haç çıkarmak, İstanbul’u Konstantinapolis yapmaktır” sözü ile başlayan bu tartışmalar sonucu ritüeller sekteye uğramış ancak günümüzde yapılmaya devam etmiştir.
İstanbul Sahillerinde 2022 Haç Çıkarma Töreni
2022 yılında, Hz. İsa’nın doğumu ve vaftizinin 2022’nci senesi dolayısıyla İstanbul Haliç’te denizden haç çıkarma töreni düzenlendi. Aya Yorgi Kilisesi’nde düzenlenen töreni ise Fener Rum Patriği Bartholomeos yönetti.
Balat’ta başlatılan törene eş zamanlı olarak Kuzguncuk, Büyükada ve Yeşilköy’de de haç çıkarma törenleri ilgiyle takip edildi ve gerçekleştirildi. Törenler sırasında can güvenliğinin tehlikeye atılmaması için deniz polisi de tekneler ile güvenlik önlemlerini arttırdı.
Haç çıkarma töreni için toplananların izlediği tören 09:00’da başladı ve böylece dualar edildi. Haç çıkarma töreni için ziyarete gelenler de dualarını ederek mum yaktılar ve ayin boyunca dualar ettiler. 4 saatin sonunda haç çıkarma töreni son bulurken, Fener Rum Patriği Bartholomeos ile törene katılanlar kortej halinde haliç sahilinde yürümek için toplandı. Haç çıkarma töreninin başladığı sahil kenarında, denizden Patrik Bartholomeos’un attığı hacı çıkarmak için denize atlayan 10 kişi arasından bu sene haç çıkarmayı başaran kişi ise Galip Yavuz isimli bir vatandaş oldu. Yavuz, röportaj sırasında çok mutlu olduğunu belirterek “Hepinize kardeşlik ve sevgi dolu bir yıl diliyorum.” sözlerini ekledi.
